CÂU HỎI PHỤC VỤ ÔN THI CHUYÊN VIÊN CHÍNH KHỐI ĐẢNG, ĐOÀN THỂ 

Câu hỏi:  Việc đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng đối với hoạt động của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các đoàn thể nhân dân. Liên hệ?

Trả lời:

Hiến pháp năm 2013 của Nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam khẳng định: “Mặt trận Tổ quốc Việt Nam là tổ chức liên minh chính trị, liên hiệp tự nguyện của tổ chức chính trị, các tổ chức chính trị - xã hội, tổ chức xã hội và các cá nhân tiêu biểu trong các giai cấp, tầng lớp xã hội, dân tộc, tôn giáo, người Việt Nam định cư ở nước ngoài. Mặt trận Tổ quốc Việt Nam là cơ sở chính trị của chính quyền nhân dân; đại diện, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của Nhân dân; tập hợp, phát huy sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc, thực hiện dân chủ, tăng cường đồng thuận xã hội; giám sát, phản biện xã hội; tham gia xây dựng Đảng, Nhà nước, hoạt động đối ngoại nhân dân góp phần xây dựng và bảo vệ Tổ quốc”.

Nghị quyết Hội nghị lần thứ bảy BCHTW (khóa XI) đã chỉ rõ: “Mặt trận Tổ quốc, đoàn thể nhân dân tiếp tục đổi mới nội dung, phương thức hoạt động, thực hiện tốt vai trò là người đại diện, bảo vệ quyền lợi chính đáng, hợp pháp của đoàn viên, hội viên; đa dạng hóa các hình thức tập hợp nhân dân, hướng về cơ sở, tập trung cho cơ sở, phù hợp với trình độ dân trí và đặc điểm, tình hình cụ thể của từng giai tầng xã hội, trong từng giai đoạn cách mạng’’.

Theo đó Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể chính trị - xã hội do Đảng Cộng sản Việt Nam sáng lập và lãnh đạo. Các tổ chức này là hình thức chính trị để Đảng tập hợp quần chúng, vận động, giáo dục và thu hút các lực lượng xã hội vào các phong trào cách mạng, để giải quyết các nhiệm vụ chính trị của Đảng. Thực hiện đường lối chính trị của Đảng trong các tầng lớp nhân dân. Các tổ chức này có nhiệm vụ, chức năng là đưa đường lối, chính sách của Đảng vào thực tiễn hoạt động thông qua các hình thức tập hợp quần chúng đặc thù.

Trong mối quan hệ với Nhà nước, Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể chính trị - xã hội tuy không trực tiếp thực hiện quyền lực nhà nước, nhưng lại có vai trò chi phối, tác động rất lớn đến quá trình thực hiện quyền lực nhà nước. Đặc biệt, Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể chính trị - xã hội thực hiện vai trò kiểm tra, giám sát hoạt động của cơ quan nhà nước, công chức nhà nước.

Mặt trận Tổ quốc là tổ chức tập hợp các tổ chức quần chúng, là diễn đàn để đoàn kết và hiệp thương ý chí của các tổ chức quần chúng nhân dân.

Công đoàn, Đoàn Thanh niên cộng sản Hồ Chí Minh, Hội Liên hiệp phụ nữ, Hội Nông dân, Hội Cựu chiến binh là các tổ chức tự nguyện, tập hợp, đoàn kết và đại diện cho tiếng nói, ý chí, lợi ích của các đoàn viên, hội viên trước Đảng, Nhà nước và các tổ chức khác. Đồng thời, các đoàn thể chính trị - xã hội này là tổ chức bảo vệ lợi ích hợp pháp, chăm lo đời sống vật chất và tinh thần của các đoàn viên, hội viên, vì sự phát triển của cộng đồng và xã hội.

 Trong mối quan hệ của toàn bộ hệ thống chính trị, Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể chính trị - xã hội đều là thành viên của hệ thống chính trị, nhưng bản thân các tổ chức này cũng là thành viên của Mặt trận Tổ quốc. Mối quan hệ giữa Mặt trận Tổ quốc với các đoàn thể chính trị - xã hội  trong hệ thống chính trị là mối quan hệ bình đẳng, hợp tác, chủ động phối hợp….

Trong quá trình hoạt động đổi mới, kiện toàn tổ chức bộ máy các cơ quan đảng, định hướng về đổi mới tổ chức bộ máy nhà nước, Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể chính trị - xã hội; tiếp tục đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng, củng cố tổ chức bộ máy, đổi mới hình thức, phương pháp hoạt động của Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể, thể chế hóa các quy định của Nhà nước về hoạt động của Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể chính trị - xã hội, bảo đảm cho các tổ chức này thực hiện tốt chức năng, nhiệm vụ của mình; làm cho Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể chính trị - xã hội thực sự đại diện cho quyền lợi, nguyện vọng và tiếng nói của quần chúng nhân dân.

Đánh giá kết quả thực hiện chủ trương về đổi mới phương thức lãnh đạo, phương pháp hoạt động của Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể nhân dân, Nghị quyết Đại hội XII của Đảng chỉ rõ: “Phương thức lãnh đạo của Đảng đối với Nhà nước, Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể chính trị - xã hội trên một số nội dung chưa rõ, chậm đổi mới. Chức năng, nhiệm vụ của đảng đoàn, ban cán sự đảng chưa được xác định rõ ràng, cụ thể nên hoạt động còn lúng túng. Phong cách, lề lối làm việc đổi mới chậm; hội họp vẫn nhiều. Nguyên tắc tập trung dân chủ còn bị vi phạm, ảnh hưởng đến sự đoàn kết, thống nhất trong Đảng”. Tuy nhiên, Đảng ta cũng thẳng thắn chỉ ra rằng: “Phương thức lãnh đạo của Đảng đối với Nhà nước, Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể chính trị - xã hội trên một số nội dung chưa rõ, chậm đổi mới”.

Xác định đúng đắn vị trí, vai trò của Đảng trong Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và mối quan hệ của Đảng với các tổ chức thành viên.

Trong tiến trình cách mạng dân tộc, dân chủ và cách mạng xã hội chủ nghĩa ở nước ta, để xây dựng và phát huy sức mạnh đại đoàn kết của toàn dân tộc, Đảng ta đã tổ chức ra Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các đoàn thể nhân dân để tập hợp, tuyên truyền, vận động các tầng lớp nhân dân, không phân biệt giai cấp, đảng phái, tôn giáo, chính kiến, hợp thành lực lượng to lớn đấu tranh vì sự nghiệp cách mạng của toàn dân tộc. Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội (bổ sung, phát triển năm 2011) xác định: “Mặt trận Tổ quốc Việt Nam là tổ chức liên minh chính trị, liên hiệp tự nguyện của tổ chức chính trị, tổ chức chính trị - xã hội, tổ chức xã hội và các cá nhân tiêu biểu trong các giai cấp, tầng lớp xã hội, các dân tộc, tôn giáo và người Việt Nam định cư ở nước ngoài.

Mặt trận Tổ quốc Việt Nam là một bộ phận của hệ thống chính trị, là cơ sở chính trị của chính quyền nhân dân. Đảng Cộng sản Việt Nam vừa là thành viên vừa là người lãnh đạo Mặt trận. Mặt trận hoạt động theo nguyên tắc tự nguyện, hiệp thương dân chủ, phối hợp và thống nhất hành động”, và “Đảng, Nhà nước có cơ chế, chính sách, tạo điều kiện để Mặt trận và các đoàn thể nhân dân hoạt động có hiệu quả, thực hiện vai trò giám sát và phản biện xã hội”.

Để đổi mới đúng đắn phương thức lãnh đạo của Đảng đối với Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể nhân dân, phải xác định rõ vị trí, vai trò của Đảng trong Mặt trận này: Đảng so với các thành viên khác của Mặt trận Tổ quốc là bình đẳng, nhưng với tư cách là đội tiền phong cách mạng, Đảng được giai cấp, nhân dân và dân tộc thừa nhận là người lãnh đạo của mình.

Đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng đối với Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể nhân dân cần bảo đảm lãnh đạo khoa học và dân chủ.

Hoạt động lãnh đạo của Đảng đối với Nhà nước và xã hội có hai quá trình quan hệ chặt chẽ với nhau và làm tiền đề cho nhau. 

Quá trình thứ nhất gồm toàn bộ những công việc nội bộ, bên trong của Đảng, hướng vào việc xây dựng được đường lối, chính sách đúng đắn và năng lực tổ chức thực hiện đường lối, chính sách đó. Quá trình thứ hai gồm toàn bộ những hoạt động hướng ra bên ngoài Đảng, nhằm biến đường lối, chính sách của Đảng thành hiện thực. Kết quả của cả hai quá trình hoạt động lãnh đạo này là thực trạng phát triển kinh tế - chính trị, văn hóa - xã hội, quốc phòng - an ninh... của đất nước qua các giai đoạn cách mạng khác nhau. 

Nội dung, phương thức lãnh đạo của Đảng đối với Nhà nước và xã hội nói chung, đối với Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể nhân dân nói riêng không nằm ngoài hai quá trình lãnh đạo đó. Việc đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng đối với Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể nhân dân cũng được xem xét trong quá trình đổi mới ban hành đường lối, chính sách; thể chế hóa đường lối, chính sách của Đảng thành Hiến pháp, pháp luật, chính sách và kế hoạch của Nhà nước; tổ chức thực hiện đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước trong các tầng lớp quần chúng nhân dân. Với hướng tiếp cận đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng đối với Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể nhân dân như vậy, nội dung đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng giai đoạn hiện nay gồm:

Một là, đổi mới việc ban hành các chỉ thị, nghị quyết của Đảng về hoạt động của Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể nhân dân theo hướng: các cấp bộ đảng, nhất là người đứng đầu, phải sâu sát cơ sở, đi cùng nhân dân để nắm được yêu cầu, nguyện vọng của đa số nhân dân, từ đó xây dựng và ban hành các quyết định lãnh đạo. 

Để có được những thông tin đúng đắn từ thực tiễn phục vụ lãnh đạo, các cấp bộ đảng phải xây dựng mạng lưới tổ chức thu thập và xử lý thông tin hai chiều khách quan: một chiều từ phía các tầng lớp nhân dân phản ánh lên qua các phương tiện thông tin đại chúng và tổ chức chính trị - xã hội, tổ chức xã hội nghề nghiệp của nhân dân; và chiều ngược lại từ phía các tổ chức của Đảng, Nhà nước thông qua tổ chức, bộ máy thu thập và xử lý thông tin khoa học. Trên cơ sở có được những thông tin, tư liệu khách quan, khoa học, phản ánh đúng đắn nhu cầu, nguyện vọng của nhân dân, tình hình cụ thể của địa phương, đơn vị, các cấp bộ đảng mới có thể có quyết sách lãnh đạo đúng đắn.

Hai là, đổi mới công tác kiểm tra, giám sát thực hiện nghị quyết của Đảng, kết hợp với giám sát, phản biện của Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể nhân dân. 

Theo quan điểm của Đảng ta hiện nay, phải dựa vào nhân dân để xây dựng Đảng. Nhân dân tham gia xây dựng Đảng có nhiều biện pháp, trong đó Đảng ta nhấn mạnh vai trò giám sát, phản biện xã hội của Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể nhân dân đối với chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước là một biện pháp quan trọng.

Trong điều kiện hiện nay, việc đổi mới công tác kiểm tra, giám sát của Đảng đối với đảng viên và tổ chức đảng hoạt động trong Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể nhân dân phải chú trọng kết hợp với vai trò giám sát và phản biện xã hội của Mặt trận và đoàn thể nhân dân đối với sự lãnh đạo của Đảng.

Ba là, đổi mới công tác tư tưởng của Đảng trong lãnh đạo Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể nhân dân. 

Đảng lãnh đạo nhân dân không chỉ bằng những phương thức của Đảng, mà còn lãnh đạo thông qua bộ máy nhà nước. Lãnh đạo thông qua Nhà nước là đặc điểm lãnh đạo căn bản nhất của Đảng khi trở thành đảng cầm quyền. Mặc dù vậy, phương thức lãnh đạo có tính bản chất của các đảng cộng sản vẫn là lãnh đạo bằng công tác tư tưởng. Phương thức lãnh đạo bằng công tác tư tưởng đòi hỏi toàn Đảng cũng như các cấp bộ đảng, sau khi có chủ trương, chính sách đúng đắn, phải đi sâu vào các tầng lớp nhân dân để tuyên truyền, giáo dục, thuyết phục, giác ngộ tư tưởng, tổ chức và nêu gương trước quần chúng, làm cho quần chúng hướng theo một cách tự nguyện, tự giác.

Bốn là, đổi mới việc thể chế hóa nghị quyết của Đảng thành các văn bản pháp luật để chỉ đạo, quản lý hoạt động của Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể nhân dân. 

Quá trình thể chế hóa các chủ trương, đường lối của Đảng thành chính sách, pháp luật của Nhà nước, một mặt, phải đúng trình tự ban hành các văn bản pháp luật đã quy định; mặt khác, phải bổ sung vào quy trình ban hành các văn bản pháp luật đó vai trò giám sát, phản biện xã hội của Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể nhân dân. Cần có quy định rằng, ngoại trừ những vấn đề thuộc bí mật quốc gia, còn tất cả các chính sách của Nhà nước trước khi ban hành cần phải trải qua quá trình xin ý kiến thẩm định, phản biện của Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể nhân dân, của các cơ quan nghiên cứu khoa học và các tổ chức xã hội nghề nghiệp.

Năm là, đổi mới công tác cán bộ của Đảng trong các cơ quan của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các đoàn thể nhân dân, bảo đảm tinh gọn, năng động, sâu sát với nhân dân, đồng thời phát huy vai trò của Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể nhân dân tham gia xây dựng đội ngũ cán bộ cho các cơ quan đảng và bộ máy nhà nước. 

Đây là một nội dung quan trọng trong phương thức lãnh đạo của Đảng, vì vậy đổi mới công tác cán bộ của Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể là trực tiếp đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng trong lĩnh vực này.

Đổi mới nội dung, phương thức hoạt động của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các đoàn thể chính trị - xã hội phải đặt dưới sự lãnh đạo của Đảng và tiếp tục mở rộng dân chủ, phát huy tiềm năng sáng tạo của các tầng lớp nhân dân, thực hiện mục tiêu xây dựng một xã hội dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh.

Hướng mạnh về cơ sở, tập trung cho cơ sở; chăm lo nhu cầu, lợi ích hợp pháp, chính đáng của đoàn viên, hội viên và quần chúng nhân dân. Nâng cao tính tự giác và gắn bó của quần chúng với việc xây dựng tổ chức Mặt trận và các đoàn thể vững mạnh, tiến hành có hiệu quả các cuộc vận động, các phong trào thi đua yêu nước.

Đổi mới nội dung, phương thức hoạt động của Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể là công việc thường xuyên, đòi hỏi sự chủ động, sáng tạo của mỗi tổ chức, mỗi cấp, phù hợp với trình độ dân trí và đặc điểm địa phương, cơ sở. Xây dựng mối quan hệ gắn bó, chặt chẽ trong phối hợp hành động giữa Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể, tạo thành phong trào quần chúng rộng lớn của các tầng lớp nhân dân, có nội dung, hình thức phong phú, đa dạng, thiết thực, hiệu quả.

Kiện toàn tổ chức bộ máy và chăm lo xây dựng đội ngũ cán bộ của Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể vững mạnh, nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động, đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của công cuộc đổi mới, phát triển đất nước bền vững và hội nhập quốc tế.

Tạo sự chuyển biến thực sự, phát huy tính chủ động, sáng tạo trong công tác tập hợp, vận động các tầng lớp nhân dân, thực hiện phong trào thi đua yêu nước; hướng mạnh về cơ sở, sát với dân, nắm được dân, hiểu được dân, phục vụ dân, được dân tin cậy; khắc phục bằng được tình trạng hành chính hoá, phô trương, hình thức, bệnh thành tích trong hoạt động của Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể.

Mở rộng dân chủ xã hội chủ nghĩa, phát huy vai trò đoàn kết, tập hợp quần chúng của Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể, tăng cường sự đồng thuận xã hội và khối đại đoàn kết toàn dân tộc, thắt chặt mối quan hệ gắn bó mật thiết giữa Đảng, Nhà nước với nhân dân; động viên các tầng lớp nhân dân thực hiện thắng lợi các chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước.

- “Củng cố tổ chức, đổi mới nội dung, phương thức hoạt động và phát huy vai trò của Mặt trận Tổ quốc, các tổ chức đoàn thể nhân dân trong tập hợp, phát huy sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc, thực hiện dân chủ, tăng cường đồng thuận xã hội; giám sát và phản biện xã hội; tham gia xây dựng Đảng, Nhà nước, hoạt động ngoại giao nhân dân”.

- Nâng cao nhận thức và trách nhiệm của các cấp uỷ đảng, chính quyền và các tổ chức trong  hệ thống chính trị về nhiệm vụ lãnh đạo, xây dựng Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và đoàn thể chính trị-xã hội vững mạnh.

- Nâng cao vai trò lãnh đạo của Đảng, tính tiền phong gương mẫu của cán bộ, đảng viên, phát huy tính năng động, sáng tạo của Mặt trận Tổ quốc và các Đoàn thể phù hợp với tôn chỉ, mục đích và tính chất chính trị-xã hội của mỗi tổ chức trong công tác tập hợp quần chúng.

- Chú trọng lãnh đạo phát huy vai trò của Mặt trận Tổ quốc, các Đoàn thể trong phát triển kinh tế, văn hoá, xã hội, đảm bảo quốc phòng-an ninh. Các cấp chính quyền cần thực hiện việc tiếp xúc và đối thoại trực tiếp với nhân dân, lắng nghe ý kiến đóng góp của nhân dân; giải quyết kịp thời đơn thư, khiếu kiện, tố cáo của công dân theo quy định của pháp luật.

- Thực hiện có hiệu quả Quy chế công tác Dân vận của hệ thống chính trị. Các cấp uỷ Đảng cần thực hiện nghiêm túc việc giao ban định kỳ với Dân vận, Mặt trận Tổ quốc và các Đoàn thể chính trị-xã hội.

-  Nhà nước nghiên cứu bổ sung, hoàn thiện luật pháp, các văn bản quy phạm pháp luật để quản lý kinh tế, quản lý xã hội; thực hiện Quy chế giám sát và phản biện xã hội của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các Đoàn thể chính trị-xã hội để phát huy quyền làm chu của nhân dân, góp phần quản lý đất nước có hiệu quả hơn.

- Coi trọng tổng kết thực tiễn, nghiên cứu lý luận, làm rõ vị trí và mối quan hệ giữa Đảng và Mặt trận Tổ quốc với tư cách Đảng vừa là thành viên của Mặt trận Tổ quốc, đồng thời lãnh đạo Mặt trận. Quy định cụ thể nhiệm vụ của người đại diện tổ chức Đảng trong Mặt trận Tổ quốc các cấp; đồng thời, xác định rõ trách nhiệm của Đảng đoàn Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể chính trị - xã hội trong việc tham mưu cho cấp uỷ cùng cấp về công tác dân vận.

- Các tổ chức Đảng, cấp ủy các cấp cần tăng cường lãnh đạo, chỉ đạo, kiểm tra, giám sát việc thực hiện công tác sơ kết, tổng kết về đổi mới nội dung, phương thức hoạt động của Mặt trận Tổ quốc và các Đoàn thể chính trị - xã hội để nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác dân vận trong tình hình mới./.